deutsch englisch spanisch französisch italienisch
Ausschnitt aus der Tabula Peutingeriana - Rom

Tabula Peutingeriana – Einzelanzeige

Toponym TP (aufgelöst):

Casilino

Name (modern):

Nova Capua

Bild:
Zum Bildausschnitt auf der gesamten TP
Toponym vorher VII     Cale     VI     Ad Nonum     
Toponym nachher -     (unnamed/illegible, no. ID 3763)     
Alternatives Bild
Bild (Barrington 2000)
Bild (Scheyb 1753) ---
Bild (Welser 1598) ---
Bild (MSI 2025) ---
Pleiades: https://pleiades.stoa.org/places/432763
Wikipedia https://de.wikipedia.org/wiki/Casilinum
Großraum:

Italien

Toponym Typus:

Ortsname ohne Symbol

Planquadrat:

5B3

Farbe des Toponyms:

schwarz

Vignette Typus :

---

Itinerar (ed. Cuntz):

 

Alternativer Name (Lexika):

Casilinum (DNP)

RE:

Casilinum - https://elexikon.ch/RE/III,2_1653.png

Barrington Atlas:

Casilinum (44 F3)

TIR / TIB /sonstiges:

 

Miller:

Casilino

Levi:

 

Ravennat:

Casilinon (p. 72.18)

Ptolemaios (ed. Stückelberger / Grasshoff):

Κασίλινον (3,1,68)

Plinius:

Casilini reliquiae (3,70), Casilinum (8,222)

Strabo:

Κασιλῖνον (5,3,9; 5,3,10; 5,4,10; 6,3,7)

Autor (Hellenismus / Späte Republik):

Casilinum (Caes. Civ. 3,21,5), Casilinum (Cic. Phil. 2,102), Casilini (Cic. Att. 16,8,1)

Datierung des Toponyms auf der TP:

Römische Republik

Begründung zur Datierung:

Erste überlieferte literarische Erwähnung bei Caesar und Cicero.

Kommentar zum Toponym:

Kommentar (Köhner)
a) Lesung und Rekonstruktion des Namens
Casilino

b) Moderne(r) Name(n) und Verortung(en)
Nova Capua

c) Namensformen belegt bei antiken Autoren
ipse cum Casilinum venisset (Caes. civ. 3,21,5), Deduxisti coloniam Casilinum, quo Caesar ante deduxerat (Cic. Phil. 2,102), veteranos qui Casilini et Calatiae perduxit (Cic. Att. 16,8,1), necesse est Casilinum venire in Hannibalis potestatem (Cic. inv. 2,171), Κασιλῖνον (Strab. geogr. 5,3,9; 5,3,10; 5,4,10; 6,3,7), Calliculam montem et Casilinum occupat modicis praesidiis (Liv. 22,15,4), Hannibal vastata Campania inter Casilinum oppidum (Liv. per. 22), Casilinum a Poenis obsessum ita fame vexatum est (Liv. per. 23), Casilinum frumentum conuectum (Liv. 25,20,2), se, centum milibus armatorum ad Trasumennum ad Cannas caesis, circa Casilinum Cumasque et Nolam consenuisse. (Liv. 30,20,9), intercidit ibi et Taurania, sunt morientes Casilini reliquiae (Plin. nat. 3,70), Casilinum obsidente Hannibale (Plin. nat. 8,222), Hannibale obsidente Casilinum (Frontin. strat. 3,14,2), Κασίλινον (Ptol. geogr. 3,1,68), Casilinon (Geogr. Rav. p. 72.18)

d) Datierung der Namensform auf der TP
Der Ort ist literarisch frühestens bei Cicero und Caesar belegt, sein Eintrag auf der Karte damit spätestens spätrepublikanisch zu datieren.

e) Bedeutung des Toponyms in der Antike
Pleiades: A settlement located in the border region between the ager Falernus and the ager Campanus, north of Capua.

Miller, Itineraria, Sp. 331f.:
Casilino, Casilinon (Ra), Casilinum (Pt, PL, Liv), Casulinum (Gu), Casilinenses (Cic), Casilinates (Valerius Max), Casilinu (Sil), am Volturnus (St), berühmt im 2. Punischen Krieg, zuerst Präfektur, durch die Lex Julia col. (Cic), zu Pl Zeiten schon halb zerfallen; j. Nova Capua. Iss: CIL X 3907. 3909. 3910. (4176. 4259. 4278. 4372). 4378. 4438. Hier trifft die via Latina mit der Appia zusammen, Strecke 59. 3.

DNP: Casilinum
Stadt im Grenzbereich zw. ager Falernus und ager Campanus, 3 Meilen nördl. von Capua (Tab. Peut. 6,3; bei Strab. 5,3,9 statt 24 irrtüml. 19 Meilen; vgl. Dion. Hal. ant. 15,4), wo die via Appia den Volturnus auf einer strategisch bed. Brücke überquert; deshalb auch 216 v.Chr. im Krieg gegen Hannibal wichtig (Liv. 23,17ff.). Nach der Rückeroberung durch die Römer 214 (Liv. 24,19) praefectura (Fest. 262,10), verlor C. schnell an Bed. (Plin. nat. 3,70). 856 entschied sich Bischof Landulf für C. als Stätte für die Neugründung von Capua (Konstantinos Porphyrogennetos, de administrando imperii 27). In einer Inschr. von 387 n.Chr. wird C. im Zusammenhang mit mehreren religiösen Festen, die große Teile von Campania einbezogen, erwähnt (ILS 4918). [Pappalardo, Umberto (Neapel)]

RE: Casilinum (Einw. Casilinenses Cic. de inv. II 171; Casilinates Val. Max. VII 6, 2; Casilinus Sil. Ital. XII 426), Stadt in Campanien am Volturnus, 3 mp. nordwestlich von Capua (Tab. Peut. Geogr. Rav. IV 32 p. 277 P.; Strab. V 237 giebt 19 Stadien, Dionys. XV 4 dreissig Stadien an). Seine Bedeutung verdankt es der beherrschenden Lage am Übergang der Via Appia über den breiten und starken Fluss, der die Stadt mitten durchströmt (Liv. XXII 15, 4. XXIII 17, 12. Dionys. a. a. O.). Ursprünglich ohne Zweifel abhängig von Capua (vgl. Liv. XXIII 20, 1 urbs reddita Campanis, nämlich von Hannibal im J. 216) teilte es die Schicksale dieser Stadt (s. o. S. 1556f.). Im hannibalischen Kriege wurde es von Fabius Cunctator 217, der den Hannibal in der Nähe durch die bekannte Kriegslist täuschte, besetzt (Liv. XXII 15) und im folgenden Jahre von 570 Praenestinern und Perusinern heldenmütig gegen die Punier verteidigt (Liv. XXIII 17. 19. Strab. V 249. Val. Max. und Sil. Ital. a. a. O.). Von Hannibal eingenommen, im J. 214 von den Römern wiedergewonnen (Liv. XXIV 19), verlor es gleich Capua seine Selbständigkeit und wurde als Praefectura verwaltet (Fest. 233). Caesar führte im J. 58 eine Colonie hierher (Cic. Phil. II 102. Appian. bell. civ. III 40), die Antonius im J. 44 erneuerte. Die Veteranen, welche als Colonisten deduciert waren, nahmen nach der Ermordung Caesars, mit den Calatinern als erste, Partei für Octavian (Cic. ad Att. XVI 8, 1. Vellei. II 61. Appian. a. a. O.; vgl. Nicol. Damasc. 135 Dind.). Trotzdem hatte in der Kaiserzeit diese Colonie keinen Bestand; inschriftliche Zeugnisse für municipale Selbständigkeit fehlen ganz, und die Unbedeutendheit des Ortes bezeugt Plinius (III 70) Ausdruck morientis Casilini reliquiae. Genannt wird es, ausser in den Itinerarien, noch bei Strab. IV 249. VI 283. Ptolem. III 1, 61, im Feriale Cumanum (aus dem 4. Jhdt.) CIL X 3792. Nachdem im J. 840 das alte Capua von den Saracenen zerstört war, baute der Bischof Landulf 856 an der Stelle von C. ein neues Capua, welches diesen Namen noch heute führt (s. o. S. 1559). Die antiken Reste in C. sind, außer der dreibogigen Volturnusbrücke, unbedeutend; die Alluvion des Volturnus hat den modernen Boden sehr erhöht. Vgl. Gius. Novi im Poliorama pittoresco (Neapel) 1858. 1859; Iscrizioni monumenti e vico .... di Diana Tifatina, di Casilino etc., Neapel 1861. Beloch Campanien 367–369. Mommsen CIL X p. 369. [Hülsen.]

f) wenn vorhanden: Kommentar zur Vignette
-

g) Kommentar zur Einzeichnung auf der TP (Gestaltungsfehler/Folgefehler?)
Kommentar (Talbert): stretch to Capua -> One stretch is drawn as two.

h) Hinweise zum Streckennetz und den Distanzangaben
-

Literatur:

Desjardins, Table, p. 189, col. 2-3, no. 11.

Miller, Itineraria, Sp. 331.

Hülsen, Christian, Casilinum, in: RE III.2 (1899), Sp. 1651.

Pappalardo, Umberto, Casilinum, in: DNP 2 (1997) Sp. 1002.

Nissen II 711-712.

K.J. Beloch, Campanien, 21890, 367-369.

G. Guadagno, L`Ager Falernus in età preromana, in: Atti delle Giornate di Studio dell`Archeoclub d`Italia. Falciano del Massico Febbr.-Marzo 1986, Minturno 1987, 1-15, Taf. 1f.

Ders., Pagi e vici della Campania, in: L`epigrafia del villaggio 1992, 407-444.

Ruggiero, s.v. C., 2, 127f.

Weiss, Ingeborg, Italienbücher, S. 24. 26. 42. 95. 98.

   [Standard-Literatur-Liste im PDF-Format]

Letzte Bearbeitung:

05.12.2025 10:33


Cite this page:
https://www1.ku.de/ggf/ag/tabula_peutingeriana/trefferanzeige.php?id=497 [zuletzt aufgerufen am 31.12.2025]

Impressum Datenschutzerklärung